Na 25 jaar werkzaam te zijn geweest in de VG, waarvan meer dan de helft als manager, besloot Lieke du Bois in 2015 om als zelfstandig ondernemer in de zorg verder te gaan. Haar bedrijf De Keerzijde bestaat inmiddels uit een team van 20 zorgprofessionals, met als gezamenlijke missie om alle verantwoordelijken in de zorg een bijzondere zorgbeleving mee te geven. Volgens Lieke versterkt dat de veranderkracht in de zorg, onder het motto: Meemaken is Waarmaken.
‘We hebben het er al jaren over: patiënten en cliënten in zorg moeten hun eigen regie kunnen behouden. Alles ook in samenspraak met familie en zorgverleners. Toch? In de praktijk blijkt dat echter lastiger te zijn dan op het gewillige papier staat geschreven. De sociale media stromen over van tips, richtlijnen en goedbedoelde adviezen om iedereen mee te krijgen en vooral bewust te maken van de noodzaak van eigen regie. Van onze klanten. Maar hoe zit dat eigenlijk met eigen regie? Hoe belangrijk is dat voor een mens? En wat gebeurt er met ons als de ruimte voor eigen regie sterk wordt ingeperkt?
Ik wilde het ervaren. Wilde weten wat er met mij zou gebeuren als ik de regie over mijn leven in handen zou leggen van zorgverleners. Ik besloot om dit een weekend te gaan uitproberen, samen met drie collega’s.
Van het ene op het andere moment was ik ‘cliënt’ en belandde ik in een systeem waarover ik zelf geen regie meer had. De verzorgenden, ‘zusters’ en ‘broeders’, wisten veel beter dan ik wat goed voor mij was. In het begin was de sfeer nog wat giechelig. Ik dacht: mij hebben ze niet. Al snel overviel me echter een totale verbazing over mijn eigen gedrag en dat van de anderen, en binnen enkele uren was ik behoorlijk geïrriteerd.
Maar dat maakte de zusters en broeders niet uit. ‘Komt wel goed Lieke, we gaan zo lekker eten. Ga jij maar vast de tafel dekken.’ Gedwee deed ik wat er van me werd gevraagd. Om daarna te beseffen: wat doe ik nu? Zo ben ik helemaal niet! Ik hoorde een van mijn collega’s vragen of ze een glaasje water mocht pakken en ik dacht: idioot, dat pák je toch gewoon?
Ik had me behoorlijk verheugd op dit weekend, het zou immers vooral léuk worden. Maar het was bizar om te zien wat er al binnen een paar uur met me gebeurde: ik paste me aan, zoals iedereen dat doet. Binnen een paar uur voelde ik me totaal gehospitaliseerd.
’s Avonds in bed hoorde ik dat er een concert van Anouk bezig was verderop in het park. De zuster had net het lampje uitgedaan en mij welterusten gewenst. Het was goed voor me om op tijd te gaan slapen, zei ze nog. Maar ik kon niet slapen, was klaarwakker. Ik wilde niet in dat bed zijn, ik wilde dáár zijn. Bij het festival. Met een glas bier in de hand genieten van Anouks optreden. Maar dat kon dus niet.
Ineens drong het besef binnen: hoe vaak hebben mijn cliënten dit gevoeld op het moment dat ik de voordeur om 22.30 uur achter me op slot draaide? Als ik naar mijn eigen huis ging om nog een glaasje te drinken en vervolgens in bed stapte op het moment dat ík dat wilde?
Het overviel me en stemde me treurig. Tegenwoordig kan ik niet meer naar Anouk luisteren zonder aan dat ene moment terug te denken.
De rest van het weekend werd een aaneenschakeling van verbazing, irritatie, verdriet en plezier. We hebben gelukkig ook vreselijk gelachen om ieders gedrag en elkaar tot in de diepste kern leren kennen, met als gevolg een vriendschap voor het leven.
Maar wat heeft dat weekend mij nou uiteindelijk opgeleverd? Veel, heel veel. Ik ontdekte dat ik iemand ben die graag alles onder controle wil hebben. Maar als je afhankelijk wordt van zorg heb je als mens helemaal niets onder controle. De regels en tijd bepalen wat goed voor je is. Het ‘systeem zorg’ neemt het, goedbedoeld, van je over.
Wat het mij verder bracht is het begrip voor mijn cliënten, maar zeker ook voor mijn eigen ouders. Zij werden steeds afhankelijker van thuiszorg en mijn moeder later ook van zorg in een verpleeghuis. Door dit experimentele weekend kreeg ik het diepe besef dat niet ik, als mantelzorger, maar zíj de regie over hun eigen zorg moeten hebben. Hoe klein die in de laatste fase van hun leven ook was, hij was voor hen ontzettend belangrijk.
En voor mezelf? Als ik ooit afhankelijk word van zorg zal ik ervoor zorgen dat ik, hoe dan ook, de regie bij mezelf houd en niet wegval in hospitalisatie omdat dat misschien makkelijker is voor mijn omgeving. De enige conclusie die we met elkaar konden trekken was: deze bijzondere ervaring gunnen wij iedereen die werkt in de zorg. Iedereen, ongeacht functie of verantwoordelijkheid.
Sinds een aantal jaren stop ik dan ook mijn ziel en zaligheid in de door ons ontwikkelde ervaringstrainingen vanuit het bedrijf De Keerzijde. Zelf ontdekken hoe essentieel jouw regie is maakt je een ander mens. De diepere betekenis hiervan maakt dat je per direct anders naar het leven van jezelf en dat van je cliënten kijkt. Spiegelneuronen doen onbewust hun werk en respect voor eigen regie zit vanaf dat moment in de kleinste details van je gedrag. Dat geeft je de moed om beslissingen te nemen buiten de gebaande paden om.
Makkelijk is het niet om tijdens de ervaring uit je comfortzone getrokken te worden en ondergedompeld te worden in de zorgervaring. Wanneer we managers ontmoeten in onze trainingen of workshops, zien we vaak hoe moeilijk het is om de regie uit handen te geven en afstand te nemen van ‘het praten over’. Maar altijd, met ongeacht welk zorgteam of functionarissen, trekken we aan het einde van de dag dezelfde conclusie: het ergste wat je als mens kan overkomen is het kwijtraken van je eigen regie. Want dat gaat om je persoonlijke trots en waardigheid, hetgeen tot je laatste dag intact dient te blijven.
Mijn eigen zorgweekend was een onvergetelijke ervaring. De regie van mijn collega’s en mij neemt niemand meer van ons af. Nooit meer. Ongeacht wat het ‘systeem zorg’ op dat moment ook van ons verlangt.’
